2. Bölüm - Medya Okuryazarlığı Yaklaşımı

Medya okuryazarlığı; görsel, işitsel, basılı, vb. medya iletilerine erişebilme; erişilen medyayı, ileti ve ürünleri eleştirel bir bakış açısıyla çözümleyip değerlendirebilmeyi içerir. Kısacası, bireyin çevresindeki medyayı anlayabilme ve gerektiğinde kendi medya iletilerini sağlıklı üretebilme becerileri bütünüdür.

Medya okuryazarlığı; herhangi bir yayından gelen bilgilere erişme ve işleme yeteneğidir.

Medya okuryazarlığı; çok boyutlu ve süreklilik arz eden, medyada aktif olarak karşılaştığımız mesajların anlamını yorumlamak için kullandığımız bir bakış açısıdır.

Medya Okuryazarlığı Nedir?

Okuryazarlık, yazılı olarak kelimeleri okuma becerisidir. Yazılı baskıya ek olarak görsel ögelerin de hayatımıza katılmasıyla görsel okuryazarlık (iki boyutlu resimleri üç boyutlu dünyamıza uyarlama), hikaye okuryazarlığı (kitaplar, televizyonlar, filmler), bilgisayar okuryazarlığı (kendi dijital mesajını oluşturma, diğerlerine elektronik bir şekilde mesaj gönderme) gibi okuryazarlıkların tümüne odaklanılmasına ve dikkate alınmasına medya okuryazarlığı denilebilir. Medya okuryazarlığı, değişen iletişim teknolojilerine uyum sağlamaya ve zihinlerimizi yeni medya mesajlarına açmaya teşvik ediyor.

Medya Okuryazarlığının Üç Yapı Taşı

• Beceriler
• Bilgi Yapıları
• Kişisel Konum

Becerilerimiz bilgi yapısı oluşturmak için kullandığımız araçlardır. Bilgi yapıları, öğrenmiş olduğumuz organizasyonlardır. Kişisel konumumuz ise bize enerji ve gideceğimizi yönü göstermektedir.

Beceriler

• Analiz (Bir mesajı anlamlı unsurlara bölmek)
• Değerlendirme Bir elemanın değerini değerlendirmek
• Gruplama (Hangi elemanın bir şekilde aynı olduğunu belirlemek)
• Tümevarım (Küçük elemanlardan bir kalıp ortaya çıkarmak ve tüme genellemek)
• Tümdengelim (Ayrıntıları açıklayabilmek için geneli kullanmak)
• Sentez (Farklı elemanlardan yeni bir yapı oluşturmak)
• Özetleme (İletinin özünü daha kısa, açık ve doğru bir açıklama getirebilme)

Bilgi Yapıları

Bilgi yapılarını görselleştirmek için yatak odamızı düşünelim. Kitapların, kağıtların, kıyafetlerin, yiyeceklerin ve diğer her şey yatağın, masanın, dolabın ve çekmecelerin üzerine rastgele dağılmış mı? Bir şeyler bulmak senin için zor mu? Bilgi, bilgi yapılarında temel bileşendir. Ancak bir bilgi yapısının oluşturulmasında tüm bilgiler eşit derecede faydalı değildir. Bazı bilgiler yüzeyseldir. Eğer herkesin sahip olduğu, televizyon şovu şarkılarının tema şarkılarını, karakterlerin ve oyuncuların isimlerini ve benzeri şeyleri içeren yüzey bilgiler düşük medya okuryazarlığı anlamına gelmektedir.

Bilgi yapıları, her gün maruz kaldığımız farklı sosyal ve olgusal bilgilerin düzenlenmesine yardımcı olmaktadır.

Kişisel Konum

Kişisel konumunuz hedeflerden oluşur. Hedefler, nelerin filtreleneceğini ve nelerin göz ardı edileceğini belirleyerek yapmak istediklerimizi şekillendirir. Hedeflerinizden ne kadar fazla haberdarsanız, bilgi arama sürecini o kadar fazla yönlendirebilirsiniz. Bilgi için dürtüleriniz ne kadar güçlüyse, hedeflerinize ulaşmak için o kadar fazla çaba harcayacaksınız. Bununla birlikte, konumunuz zayıf olduğunda (yani, belirli hedeflerin farkında değilsiniz ve enerjiniz düşükse), medya kontrolünü yeterince iyi olarak kullanamazsınız. Bununla birlikte, kişisel konumu güçlendirmek için her gün, her dakika meşgul olmak da mantıksızdır. Çünkü hiç kimse yüksek bir konsantrasyon seviyesini her daim koruyamaz. Bunun yerine, medya okuryazarlığının arttırılması süreci kişisel konumunuzu zaman zaman etkinleştirmek gerekir.

Medya Okuryazarlığının Gelişimi

Medya okuryazarlığı, becerileri, bilgi yapılarını ve kişisel konumu kapsayan bilişsel, duygusal, estetik ve ahlaki olmak üzere dört boyutlu olmak üzere geniş bir süreci kapsar.

İnsanların medya okuryazarlıklarını nasıl geliştirebileceklerinin anlaşılması için, çeşitli düzeylerde veya aşamalarda nelerin gerçekleşeceğini görmek faydalı olacaktır.

• Edinimin Temelleri (1 yaş)
• Dil Kazanımı (2-3 Yaş)
• Öyküsel Kazanım (3-5 Yaş)
• Kuşkuculuğun Gelişimi (5-9 Yaş)
• Yoğun Gelişme (10-12 Yaş)
• Deneyimsel Keşfetme (13 + Yaş)
• Kritik Değerleme (13 + Yaş)
• Sosyal Sorumluluk (13 + Yaş)

Medya Okuryazarlığını Geliştirmenin Avantajları

Medya okuryazarlığınızı geliştirmenin üç avantajını sayabiliriz.

• Medya okuryazarlığındaki artışla birlikte, daha geniş çeşitlilikte medya mesajlarına ulaşmak için iştahınız artacaktır.
• Medya okuryazarlığındaki artışlarla, kendi zihninizdeki kodları nasıl programlayacağınız konusunda bilgilenmiş olursunuz.
• Medya okuryazarlığındaki artışlarla, medya üzerinde daha fazla kontrol sahibi olursunuz.

Bölüm Özeti

Medya okuryazarlığı bir kerede öğrenilen bir şey değildir; bunun yerine, medya okuryazarlığının dereceleri vardır. Medya okuryazarlığında bilişsel, duygusal, estetik ve ahlaki olarak çok boyutlu gelişmeler gerçekleşmektedir. Medya okuryazarlığı üç yapı taşından oluşur: beceriler, bilgi yapıları ve kişisel konum. Beceriler, güçlü bilgi yapıları oluşturmak için medya mesajları için kullandığımız araçtır. Bu işi yapmanın yönü ve dürtüsü ise kişinin konumunda yani kendisinde yatıyor. Medya okuryazarlığı yüksek olan insanlar verilen bir mesajda daha fazlasını görebilirler. Bu nedenle, daha yüksek medya okuryazarlığı seviyelerinde olan insanlar daha yüksek anlayışa, kontrole sahiptirler.