1. Bölüm - Bilişim Sistemleri Nedir?

Bilişim Sistemleri Nedir?

Bilişim sistemi, bir organizasyonda karar verme ve kontrol mekanizmalarını desteklemek amacıyla bilgileri toplayan (veya geri alan), işleyen, depolayan ve dağıtan bir dizi birbiriyle ilişkili bileşen olarak tanımlanabilir. Bilişim sistemleri, karar verme, koordinasyon ve kontrolü desteklemenin yanı sıra, yöneticilerin ve çalışanların sorunları analiz etmesine, karmaşık konuları görselleştirmesine ve yeni ürünler oluşturmasına da yardımcı olabilir.

Bilişim sistemleri bilgiler içerir. Bilgiden kastımız, insanlar için anlamlı ve yararlı olan bir formda şekillendirilmiş verileri kast etmekteyiz. Ham veri ise, organizasyonlarda veya fiziksel ortamda insanların anlayabileceği ve kullanabileceği bir biçimde düzenlenmeden önce meydana gelen olayları temsil eden ham gerçekler diyebiliriz.

Veri ve Bilgi

Bilginin ve verinin birbirine karışmaması için hemen bir örnek verelim;

Veri:

• 331 Ariel 15.99
• 863 Omo 16.99
• 173 Rinso 14.99
• 524 Boron 13.99

Bilgi:

• Satış Bölgesi: İstanbul
• Mağaza: Anadolu Hisarı Şubesi
• Barkod No: 331
• Tanım: Ariel Deterjan
• Satış Adedi: 7.156
• Bugüne Kadar Olan Toplam: 114.424,44

Bilişim Sistemleri Fonksiyonları

Bilişim sistemlerinin üç ana fonksiyonu vardır.

• Girdi
• İşlem
• Çıktı

Bunların yanı sıra bilişim sistemleri geri bildirime ihtiyaç duymaktadır. Bu geri bildirimler de çıktı aşamasından sonra girdi fonksiyonu aşamasının iyileştirilmesinde kullanılır.

Girdi

Bu fonksiyonda, organizasyon içi veya dışından ham veriler toplanır veya alınır.

İşlem

Bu fonksiyonda, ham veriler anlamlı hale dönüştürülür.

Çıktı

Bu fonksiyonda da, elde edilen bilgiler kullanılacak kişiye veya aktiviteye aktarılır.

Bilişim Sistemlerinin Boyutları

Bilişim sistemlerini tam olarak anlamak için, bilişim sistemlerinin boyutlarını anlamak gereklidir. Bu boyutlar sağ taraftaki şekilde gösterilmiştir. Yönetim bilişim sistemleri (YBS) veya ingilizce Management Information Systems (MIS) alanı, organizasyon içerisindeki yöneticiler ve çalışanlar tarafından kullanılan bilişim sistemlerinin geliştirilmesi, kullanımı ve etkisini çevreleyen teknik meselelerin yanı sıra davranışsal konularla da ilgilenir.

Organizasyonlar

Bilişim sistemleri, organizasyonların ayrılmaz bir parçasıdır. Hatta, kredi raporlama şirketleri gibi bazı şirketler için, bilişim sistemleri olmasaydı işleri de olmazdı. Bir kuruluşun veya organizasyonun temel unsurları, çalışanları, yapısı, iş süreçleri, yürüttüğü politikalar ve kültürüdür. Organizasyonlar farklı düzey ve özelliklerden oluşan bir yapıya sahiptir. Yapıları net bir işbölümünü ortaya çıkarmaktadır. Bir ticari firmada yetki ve sorumluluk, bir hiyerarşi veya bir piramit yapı olarak düzenlenir. Hiyerarşinin üst seviyeleri yönetim, profesyonellerden oluşurken, alt kademeler daha çok operasyonel personelden oluşur. Üst yönetim, ürün ve hizmetler hakkında uzun vadeli stratejik kararlar alır ve firmanın finansal performansını sağlar. Orta yönetim, üst yönetimin program ve planlarını yürütür. Operasyonel kısım ise, işletmenin günlük faaliyetlerinin izlenmesinden sorumludur. Mühendisler, bilim insanları gibi bilgi çalışanları, ürün veya hizmetler tasarlar ve firma için yeni bilgiler üretirken, veri çalışanları, firmanın tüm seviyelerinde planlama ve iletişim konusunda yardımcı olur. Ticari kuruluşlar tarafından gerçekleştirilen başlıca iş işlevleri veya özel görevler, satış ve pazarlama, üretim, finans ve muhasebe ve insan kaynaklarından oluşur.

Yönetim

Yönetimin işi, organizasyonların karşılaştığı çok farklı problemlerin içinden çıkmak için kararlar almak ve bunun için eylem planları hazırlamaktır. Yöneticilerin görevi, etraftaki zorlukları algılamak, bu zorluklara yanıt verebilmek adına organizasyonun stratejisini belirlemek ve bu iş için insani ve finansal kaynakları tahsis etmektir. Bilişim teknolojileri, yöneticilere yeni ürün ve hizmetler tasarlama, bunları sunma ve organizasyonlarını yönlendirme konusunda yardımcı olabilir.

Bilişim Teknolojileri

Bilişim teknolojisi, yöneticilerin değişimle başa çıkmak için kullandıkları birçok araçtan birisidir. Bilgisayar donanımı, bir bilişim sistemindeki girdi, işleme ve çıktı etkinlikleri için kullanılan fiziksel ekipmandır. Bilgisayar yazılımı, bir bilişim sistemindeki bilgisayar donanım bileşenlerini kontrol eden ve koordine eden ayrıntılı, önceden programlanmış talimatlardan oluşur. Veri yönetimi teknolojisi, fiziksel depolama ortamındaki verilerin organizasyonunu yöneten yazılımdan oluşur. Hem fiziksel cihazlardan hem de yazılımdan oluşan ağ ve telekomünikasyon teknolojisi, çeşitli donanım parçalarını birbirine bağlar ve verileri bir fiziksel konumdan diğerine aktarır. Bilgisayarlar ve iletişim ekipmanları, ses, veri, görüntü ve video paylaşımı için ağlara bağlanabilir. Bir ağ, iki veya daha fazla bilgisayarı birbirine bağlar. Örneği bu ağ ile bir yazıcı ortak şekilde kullanabilirler.

Tüm bu teknolojiler, bunları çalıştırmak ve yönetmek için gerekli olan personel ile birlikte, organizasyon genelinde bilgi teknolojisi (BT) altyapısını oluşturur. BT altyapısı, firmanın belirli bilişim sistemlerini üzerine inşa edebileceği temeli veya platformu sağlar. Her kuruluş, BT altyapısını, bilişim sistemleriyle gerçekleştirmek istediği iş için ihtiyaç duyduğu teknoloji hizmetlerine sahip olacak şekilde dikkatlice tasarlamalı ve yönetmelidir.

Bilişim Sistemleri ile ilgili alanlar

• Bilgisayar bilimi
• Operasyon Araştırması
• Yönetim Bilimi
• Sosyoloji
• Psikoloji
• Ekonomi

YBS’de Yenilikler

Bilgi teknolojisinde yaşanılan yenilikler, geleneksel iş dünyasını tamamen dönüştürüyor. Bugün pandemi şartlarında geliştirilmiş olan bilgi teknolojisi sayesinde binlerce iş sahasında aksama olmadan evde çalışma imkanı doğdu. Başkaca örnekler vermek gerekirse, bulut bilişimin ortaya çıkışı, akıllı telefonlar ve tablet bilgisayarlara dayalı mobil dijital iş platformunun büyümesi, büyük veri ve Nesnelerin İnterneti (IoT), iş analitiği, makine öğrenimi sistemleri ve iş hedeflerine ulaşmak için yöneticiler tarafından sosyal ağların kullanılması yer alıyor. Bu değişikliklerin çok büyük bir yüzdesi son birkaç yılda meydana geldi. Bu yenilikler, girişimcilerin ve yenilikçi firmaların yeni ürün ve hizmetler yaratmasını, yeni iş modelleri geliştirmesini sağladı. Bu süreçte, bazı eski işletmeler ve hatta endüstriler de yavaş yavaş ortadan kalkmaya başladı.

Yeni İş Modelleri. Örneğin, Netflix, Apple iTunes ve Amazon gibi online video hizmetlerinin ortaya çıkışı, filmlerin dağıtımı ve hatta oluşuturulması şeklini sonsuza kadar değiştirdi. Netflix, 2018’de dünya çapında 125 milyondan fazla aboneye ulaştı. Apple’ın iTunes indirmelerinin %67’si film ve TV şovu. İnsanlar her geçen gün kablo bağlantısını kesiyor ve eğlence için yalnızca interneti kullanıyor.

E-ticaretin Genişlemesi. E-ticaret, firmaların ürün ve hizmetlerini tasarlama, üretme ve sunma şekillerini değiştiriyor. Facebook ve YouTube, Twitter ve Tumblr gibi diğer sosyal ağ siteleri, Netflix, Apple Music ve diğer birçok medya şirketi, Amazon gibi devler, yirmi birinci yüzyılda e-ticaretin yeni yüzü haline gelmiş durumda.

Yönetim Değişiklikleri. İşletme şirketlerinin yönetimi değişmiş durumda. Yeni mobil akıllı telefonlar, yüksek hızlı kablosuz Wi-Fi ağları ve tabletlerle, satış görevlileri ile üstleri arasında mesafe kalktığı gibi, yöneticilerinin soru ve gözetimleri de oldukça kolay. Yönetimler artık mobil hale geliyor. Yöneticiler, çalışanları ile doğrudan ve sürekli temas halinde.

Firma ve Organizasyonlardaki Değişiklikler. Önceki yüzyılın sanayi kuruluşlarıyla karşılaştırıldığında, hızla büyüyen yeni yirmi birinci yüzyıl iş firmaları, hiyerarşi ve yapıya daha az vurgu yapıyor ve çalışanların birden çok rol ve görev üstlenip diğerleriyle ekip içinde işbirliği yapmasına daha fazla önem veriyor. Hiyerarşideki konumdan ziyade yetkinlik ve becerilere daha fazla vurgu yapılıyor. Verilere ve analize dayalı olarak daha hızlı ve daha doğru karar vermeyi vurgularlar. Firmalar, tüketicilerle sohbet etmek için sosyal medyayı kullanıyorlar ve kısmen başka seçenekleri olmadığı için tüketicileri dinlemek için daha fazla istekli olduklarını gösteriyorlar.